توصیف جشن عشق ایرانی به زبان ابوریحان بیرونی
ابوریحان بیرونی در اواخر قرن چهارم درباره جشن ایرانی «سپندارمذگان» و سنتهای این روز نوشته است
۱۴ فوریه (۲۵ بهمنماه) در کشورهای مختلف جهان بهعنوان روز «ولنتاین»، برای گرامیداشت و ابراز «عشق» جشن گرفته میشود.
ولنتاین هرچند ریشه در فرهنگ مسیحیت دارد، اما در دههها و سالهای اخیر در بسیار دیگر از فرهنگها از جمله در ایران و افغانستان هم جشن گرفته میشود.
با این حال، ایرانیان در پیشینه تاریخی-فرهنگی خودشان روز «سپندارمذگان» را برای بزرگداشت عشق و دوستی و مهر گرامی داشتهاند که بسیار به روز ولنتاین در تقویم میلادی نزدیک است. پژوهشگران «سپندارمذگان» را روز ۲۹ بهمنماه در تقویم خورشیدی میدانند.
نقشبرجسته تنگ قندیل در شهر کازرون. این نقشبرجسته دوره ساسانیان، صحنهای از پیوند ازدواج پادشاه بهرام دوم ساسانی، با ملکه آذرآناهید را به تصویر کشیده است
ابوریحان بیرونی، ریاضیدان، تاریخپژوه و تقویمشناس ایرانی نیمه دوم قرن چهارم واوایل قرن پنجم قمری، در کتاب « آثارالباقیه» درباره جشنهای ایرانی نوشته است. ابوریحان بیرونی در بخشی از این کتاب درباره «سپندارمذگان» نوشته است:
«اسفندارمذماه روز پنجم آن روز اسفندارمذ است و برای اتفاق دو نام آن را چنین نامیدهاند و معنای آن عقل و حلم است و اسفندارمذ فرشته موکل بر زمین است و نیز بر زنهای درستکار و عفیف و شوهردوست و خیرخواه موکل است و در زمان گذشته این ماه به ویژه این روز عید زنان بوده و در این عید مردان به زنان بخشش می نمودند و هنوز هم این رسم در اصفهان و ری و دیگر بلدان پهله باقی مانده و به فارسی مردگیران میگویند.
در این روز عوام مویز را با دانه انار می کوبند و می گویند تریاقی خواهد شد که از زیان گزیدن کژدمها دفع می کند و از آغاز سپیده دم تا طلوع آفتاب این رقیه (افسون) را بر کاغذهای چهارگوش می نویسند و آن افسون این است بسم الله الرحمن الرحیم اسفندارمذماه و اسفندارمذ روز بستم دم و رفت زیر و زبر از همه جز ستوران بنام یزدان و بنام جم و فریدون بسم الله بآدم و حسبی الله وحده و کفی.»
منبع:
بیرونی، ابوریحان. (۱۳۶۳) آثارالباقیه. ترجمه اکبر داناسرشت، انتشارات امیرکبیر. تهران صفحه ۳۵۵